Xưa kia xã Tú Lệ còn được gọi là bản Nậm Búng thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái, phía Tây Bắc - Việt Nam. Là nơi định cư và sinh sống của dân tộc Thái, người dân còn nghèo, trông cậy vào nương rẫy là chủ yếu. Vốn dĩ là một thung lũng nằm giữa những ngọn núi cao, nên phía dưới chân núi là những mảnh ruộng bậc thang có “Màu xanh của lá, màu vàng từ lúa ngô, pha trộn cùng màu nâu từ đất”. Nếu lật lại lịch sử vào những năm tháng trước đây, thì chúng lại là màu sắc của những cây Anh Túc “Xanh trên nụ nhưng lại trắng - đỏ - tím - vàng từ những bông hoa”.

Thời gian qua đi, do những yếu tố gây hại từ cây Anh Túc , nên chúng đã được thay thế dần bởi những nương lúa ruộng ngô, khiến cuộc sống của người dân được ấm no hơn. Và đó cũng chính là lý do vì sao khi tới Tú Lệ, họ thường được mời chào từ những người bán ngô, bên cạnh là những quán xá có những món đồ ăn thơm lừng mùi lúa nếp. Nếu hiện tại đang là tháng 9 hay tháng 10, thì màu xanh của ruộng sẽ được nhuộm hết sang một màu vàng lúa chín, bởi đó chính là thời điểm giao mùa chung cho cả một vùng Tây Bắc, không chỉ riêng mình Tú Lệ mà ngay cả các nương ruộng của anh bạn hàng xóm Mù Cang Chải cũng không ngoại lệ.

Tú Lệ đẹp, có lẽ là vào buổi trưa, khi mặt trời đang dần đứng bóng, một chuyến dạo quanh chụp ảnh sẽ là sự trải nghiệm thú vị nhất, mà Chương trình Tây Bắc nghĩ rằng hễ bất kỳ ai đến đây cũng sẽ đều làm vậy. Bên cạnh đó, thì cảnh chỉ là vẻ đẹp thứ nhất, còn nét sống sinh hoạt của người dân lại là vẻ đẹp thứ hai “Đó là những tiếng chày tiếng cối từ các gia đình làm cốm hay những đứa trẻ nhỏ mặt mũi đầy lem luốc nhưng lại nở từng nụ cười ngây thơ hiếu khách”.

Có lẽ nét đẹp thứ ba chính là tục tắm tiên của người bản xứ tại những con suối nước nóng ở bản Chao, nhưng với vai trò là một người khách thăm quan, thì việc trải nghiệm ngâm mình trong vùng nước nóng cũng là điều nên làm. Chỉ cần nhớ một điều rằng, chúng ta đang thả mình vào phong tục tắm tiên của người Thái, nên hãy giữ cho mình một thái độ văn minh lịch sự khi tắm chung. Nói là như vậy, nhưng thực chất dùng từ tắm tiên ở đây là hơi quá lời, khi cơ thể chúng ta chỉ gọi là ngâm mình trong nước, bên những chiếc quần ngắn áo bơi, còn với người dân xứ Thái thì họ lại quấn lên mình những tấm vải đen đặc biệt “ Xuống nước tới đâu, họ lại vén dần tấm vải lên tới đấy”.

Cảnh cũng đã thấy, sinh hoạt cũng được tham gia, vậy thì còn mỗi hòa đồng cùng nhịp sống với người dân nơi đây là nét đẹp thứ tư. Nếu có nhã ý, bạn hãy thử xin một bữa cơm cùng với người dân bản xứ xem sao, một mặt có thể hiểu sâu hơn về tập quán của họ, một mặt còn được lắng nghe về những câu chuyện truyền thuyết xa xưa.

Và trên đây là những gì mà Tú Lệ có được, nhưng chúng chỉ dừng lại ở một vẻ đẹp gián tiếp khi được mô tả, còn nét đẹp quyến rũ tận mắt ra sao thì có lẽ một chuyến đi trải nghiệm giá rẻ của mỗi cá nhân sẽ trả lời cho điều đó. Nhưng đã tới mảnh đất bình yên Tú Lệ rồi thì các bạn hãy nhớ ngó sang cả anh chàng hàng xóm Mù Cang Chải cách đó chừng 35 km nhé.