Lau Tây Bắc như có hồn trong đó, một nét văn hóa truyền thống của dân tộc Thái Mường vùng cao, nó như thước đo chuẩn mực cho cái nết na chịu thương chị khó của những người phụ nữ Thái Mường.

Người ta không biết từ khi nào mà dân tộc vùng cao Tây Bắc đã tìm đến bông lau để làm đệm, tránh những trận giá buốt khi Đông về Xuân sang, bình dị du dương theo gió ẩn mình giữa núi rừng rộng lớn. Lau Tây Bắc gắn liền với cuộc đời của những người con xứ núi, ngay từ lúc chào đời họ đã được nằm trên đệm bông lau với những giấc ngủ ngon cùng lời ru từ mẹ. Lớn lên họ lại được thừa hưởng cách thêu dệt thổ cẩm truyền thống của tổ tiên, nhiệt huyết chăm chỉ giữ gìn bản sắc dân tộc đến nỗi các cô gái trẻ tới tuổi lấy chồng cũng phải dệt đủ số lượng đệm lau cần thiết để làm quà tặng khách bên chồng, một mặt còn phải gửi cho bà mối thay lời cảm ơn.

Một trong những thuần phong mỹ tục độc đáo khiến bất kỳ ai cũng đều muốn tới khám phá tìm hiểu, chăm chỉ với đôi bàn tay khéo léo của mình, cỏ lau trắng xóa ngả dần sang tía nâu rồi trở thành những chiếc đệm êm rực rỡ sắc màu dưới bàn tay của gái Thái gái Mường.

Tây Bắc vốn bạt ngàn cỏ lau, gió Tây Bắc còn có nhiều thú vị, người ta có thể bỏ qua gió được thổi từ đâu và theo chiều hướng nào, để nhấn mạnh vào cái điều mà gió mang lại “Lau sậy du dương ngả theo nhiều phía như bản hòa ca núi rừng Tây Bắc”, người ta còn nghe rõ cả tiếng xì xào từ một loài cây có sức sống mãnh liệt, không chịu khuất phục trước đất cằn sỏi đá.

Tơi xốp, không tạo nhiệt khi bị cọ xát, nguyên liệu dễ tìm kiếm khắp vùng Tây Bắc, nếu bị xẹp thì chỉ cần đem phơi nắng rồi dùng gậy đập nhẹ là lại phồng lên. Từ lúc vẫn còn là bông lau rừng được người dân hái rồi trở thành những chiếc đệm êm là cả một quy trình tinh hoa văn hóa bền bỉ khéo léo của các cô gái thôn bản.

• Hoa lau chín được cắt cả bông đem về ủ vài ngày.
• Vuốt nhẹ từng cánh hoa là chúng sẽ rụng rời khỏi cuống.
• Gom thành một mẻ rồi đem phơi dưới cái nắng của vùng Tây Bắc, không chói chang nhưng cũng đủ để làm Lau khô.

Đẹp nhất là ngẩn ngơ ngắm nhìn người con gái dẻo cao đi cắt tỉa từng nhành lau sậy, bông nặng thì tự ngả mình vào trong giỏ, còn nhẹ nhàng thì lại bay lên không trung cuốn theo chiều gió. Trên Tây Bắc, đệm bông lau không chỉ là đồ vật thường dùng trong nhà, mà chúng còn được làm hàng hóa để trao đổi tại các phiên chợ, mua một cái về làm quà để cảm nhận những tâm huyết của người làm ra chắc cũng đáng để thử, khéo léo đến từng chi tiết, gửi trọn cả một tấm lòng tâm tình vào trong đường kim mũi chỉ.

hành trình Tây Bắc là vậy, không cần phải tập trung quá nhiều vào việc thăm quan vãn cảnh, thay vì đó hãy dành một chút thời gian để tìm hiểu thêm về nền văn hóa miền cao thì chuyến đi sẽ bổ ích hơn nhiều.