hành trình Tay Bac- Hồ Thang Hen thuộc địa phận huyện Trà Lĩnh, cách thị xã Cao Bằng 25km, hồ hình thoi, chiều dài khoảng 3000m, chiều rộng hơn 1000m, gồm 36 hồ đẹp trên đỉnh núi cao, cách mặt biển hàng nghìn mét. Hồ Thang Hen là một trong những địa chỉ hành trình sinh thái nổi bật của tỉnh Cao Bằng với nhiều phong cảnh thơ mộng, hữu tình gắn liền với những truyền thuyết, sự tích, kỳ bí thu hút khách thăm quan trong và ngoài nước đến tham quan.

Huyền thoại về hồ Thang Hen là một sự khám phá thú vị đối với khách thăm quan. Theo Truyền thuyết dân gian, ngày xưa ở Cao Bằng có một chàng trai tên là Sung thông minh tuấn tú. Chàng thi đỗ làm quan và được vua ban thưởng bảy ngày vinh quy bái tổ. Về quê, chàng kết hôn cùng nàng Boóc xinh đẹp. Mải quyến luyến bên người vợ xinh đẹp mới cưới, chàng quên mất ngày trở về kinh. Đến đêm thứ bảy chàng mới sực nhớ, vội chia tay vợ và bố mẹ chạy về kinh. Giữa đêm tối trong rừng hoang, Chàng chạy được 36 bước chân thì ngã đầu đập vào núi rồi chết. 36 bước chân của chàng ngày nay là 36 cái hồ lớn nhỏ với những tên gọi khác nhau của tiếng địa phương thuộc huyện Trà Lĩnh. Tương truyền rằng nơi chàng nằm xuống chính là hồ Thang Hen ngày nay.

Hiện nay, quần thể hồ Thang Hen có 36 hồ tự nhiên, mỗi hồ cách xa nhau vài chục hoặc vài trăm mét. Các hồ đều có bờ ngăn riêng, tuy nhiên tất cả đều thông nhau bởi các hang động ngầm dưới lòng đất. 36 hồ nước ngọt tự nhiên này nằm trong một thung lũng rộng lớn tiếp giáp giữa xã Quốc Toản (Trà Lĩnh) và xã Ngũ Lão (Hòa An). Những tên hồ được đặt theo tiếng địa phương, như: Thang Vạt, Nà Ma, Thang Loỏng, Thang Hoi... có từ hàng trăm năm nay. Trong đó, Thang Hen là hồ lớn nhất trong quần thể 36 hồ. Hồ Thang Hen có chiều dài gần 2.000 m, rộng 500 m, được bao quanh bởi những tán rừng già xen lẫn những mỏm đá tai mèo và có độ sâu tới 40 m.

Mặc dù 36 hồ nước ngọt tự nhiên trong quần thể hồ Thang Hen đều có bờ ngăn riêng nhưng tất cả đều thông nhau bởi các hang động ngầm dưới lòng đất. Phong cảnh sơn thủy hữu tình gắn liền với những truyền thuyết, sự tích, kỳ bí đã thu hút nhiều bạn trẻ đến đây khám phá. Sáng tinh mơ, khi những dải mây trắng bồng bềnh còn vắt ngang sườn núi, từ trên cao phóng tầm mắt xuống, bạn có thể thấy mặt hồ Thang Hen như chiếc gương màu ngọc bích mờ ảo. Hồ có hình thoi, nằm gọn gàng trong những tán rừng già xen lẫn những mỏm đá tai mèo, trông xa như một cái “đuôi ong” khổng lồ đúng như ý nghĩa của từ “Thang Hen” trong tiếng dân tộc Tày.

Đặc biệt nước hồ Thang Hen hàng ngày lại có hai đợt “thủy triều” lên và xuống. Vào mùa lũ, trong khi các hồ khác nước đỏ lựng thì nước hồ Thang Hen vẫn luôn trong xanh. Mùa cạn nước sâu chừng 10m. Gần hồ Thang Hen còn có hồ Thăng Luông, giữa hồ nhô lên một quả núi phong cảnh rất ngoạn mục. Đến đây vào khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 10, Lữ khách sẽ được chứng kiến hiện tượng thiên nhiên kỳ diệu khi nước hồ Thang Hen bị rút cạn chỉ trong vài ba giờ. Nếu khách thăm quan đến đây vào mùa lũ thì nước hồ Thang Hen vẫn giữ được màu xanh ngọc bích đặc trưng, trong khi các hồ khác trong vùng chuyển màu đỏ lựng. 

Thượng nguồn của hồ là hang Thang Hen. Miệng hang sâu 200m, rộng khoảng 5-6m thông thẳng lên đỉnh núi. Nước từ trong hang chảy róc rách ngày đêm không dứt. Khu vực hồ Thang Hen có bờ vực đá dựng đứng sâu từ 5m đến 30m. Trên núi đá có những loại cây gỗ quý hiếm như nghiến cổ thụ có tuổi thọ hằng trăm năm và nhiều giống hoa lan rừng. Bên cạnh đó là các loại thực vật đa dạng phong phú cùng nhiều loại thú hoang dã như: khỉ vàng, gà gô, chim gáy rừng...

Hiện nay, với sự đầu tư của địa phương, khu vực hồ Thang đã trở thành một điểm khám phá sinh thái và nghỉ dưỡng lý tưởng cho khách thăm quan. Xung quanh hồ đã có khu nhà nghỉ, có tổ thuyền chèo đưa khách đi tham quan. Lữ khách đến đây còn được thưởng thức các món ăn dân tộc từ sản phẩm của hồ như cá rầm xanh om trám, cá anh vũ xào ớt, tôm núi kho me…ngoài ra còn có cháo ngô, rượu ngô, gà đồi, lợn quay, rau bò khai thơm ngon nổi tiếng. Đặc biệt, các làn điệu hát sli, hát then, hát lượn say đắm lòng người.